De rijksoverheid heeft alarm geslagen over cybercrime en waarschuwt dat verouderde slimme apparaten miljoenen Nederlanders blootstellen aan aanvallen. Cijfers die deze maand zijn gepubliceerd laten zien dat drie op de vier inwoners het afgelopen jaar te maken kregen met een vorm van cybercrime. Met de snelle toename van verbonden apparaten in huizen en bedrijven nemen de risico’s niet af. Telefoons, routers, camera’s en zelfs slimme speakers kunnen een makkelijke ingang vormen voor criminelen wanneer updates worden overgeslagen.

Het bezit van smartphones is in het land erg hoog: ongeveer 85–90% van de volwassenen heeft er één. De gemiddelde volwassene brengt meer dan 5,5 uur per dag door op de smartphone, vooral voor internettoegang, sociale media, communicatie en diverse online diensten. Minstens 89% gebruikt online bankieren en 87% van de Nederlandse consumenten winkelt online, een van de hoogste percentages in Europa. Daarnaast zijn er 1,1 miljoen actieve spelers op de iGaming-markt, zowel op lokale als internationale online gokken zonder cruks platforms voor slots, poker of zelfs live dealer spellen. Dit laat zien hoe diep digitale activiteiten verweven zijn met het dagelijks leven en waarom zowel veiligheidsmaatregelen als regelmatige updates gezien moeten worden als basisgewoonten.

De waarschuwing maakt deel uit van het jaarlijkse onderzoek Alert Online, een landelijke peiling die meet hoe mensen hun digitale middelen gebruiken en beveiligen. Hoewel het bewustzijn van online dreigingen groeit, blijkt uit het rapport dat te veel apparaten zonder updates blijven. Functionarissen schatten dat ongeveer 2,5 miljoen slimme apparaten in Nederland niet over de laatste beveiliging beschikken. Dit zorgt voor een groot aantal zwakke plekken waar criminelen misbruik van kunnen maken.

Cybercrime is niet slechts een abstract probleem. Het varieert van phishingmails en identiteitsdiefstal tot ransomware en aanvallen die hele systemen kunnen platleggen. De impact kan persoonlijk zijn of een heel bedrijf raken, van gestolen logins tot financiële verliezen. Criminelen gebruiken kwetsbare apparaten om malware te verspreiden, persoonlijke gegevens te stelen of grotere aanvallen uit te voeren op banken, bedrijven of zelfs overheidsdiensten. De cijfers maken duidelijk hoe dichtbij dit risico inmiddels is voor iedereen met een verbonden apparaat.

In het dagelijks leven weten veel mensen al hoe belangrijk sterke wachtwoorden en veilig online gedrag zijn. Wat vaak wordt vergeten, is de rol van software-updates. Deze updates sluiten gaten die hackers snel uitbuiten. Het overslaan ervan houdt de deur open. Daarom dringt de overheid er bij gebruikers op aan om instellingen te controleren en automatische updates waar mogelijk in te schakelen.

De les geldt niet alleen voor huishoudens, maar ook voor bedrijven. Kantoren, cafés, winkels en professionele diensten vertrouwen allemaal op verbonden netwerken en apparaten. Eén verouderde router of laptop kan het zwakke punt zijn waardoor een indringer binnenkomt. Voor kleine bedrijven, die vaak geen groot IT-team hebben, kan een inbraak van dit type kostbaar zijn en schadelijk voor het vertrouwen van klanten. Lokale ondernemers in gemeenten zoals Dijk en Waard kunnen het zich niet veroorloven de waarschuwing te negeren.

Ministers wijzen ook op het belang van bewustwordingscampagnes. Het programma Doe je Updates van dit jaar is bedoeld om mensen eraan te herinneren dat cybercrime floreert op nalatigheid. De campagne benadrukt dat updaten geen taak is die je kunt uitstellen. Het moet een gewoonte worden, zoals het op slot doen van de deur wanneer je het huis verlaat. De overheid vergelijkt onbeveiligde apparaten met ramen die wagenwijd openstaan voor criminelen. Eenmaal binnen kan de schade zich ver verspreiden.

Cybersecurityspecialisten merken op dat aanvallers vaak in stilte te werk gaan. Een gehackt apparaat kan normaal blijven functioneren, terwijl het op de achtergrond wordt gebruikt om andere systemen aan te vallen. Dat betekent dat veel slachtoffers nooit weten dat ze betrokken waren. Juist dit stille gebruik van gekaapte apparaten maakt het probleem zo groot. Een enkele verouderde webcam of slimme stekker kan al onderdeel worden van een netwerk van hackers zonder dat de eigenaar het merkt.

De rijksoverheid dringt ook aan op sterkere samenwerking met fabrikanten en dienstverleners. Sommige bedrijven zijn nu verplicht om voor hun producten een minimale periode van updates te garanderen. Dit helpt het aantal apparaten te beperken dat te snel geen ondersteuning meer krijgt. Voor kopers is het belangrijk te letten op hoe lang een product wordt bijgewerkt voordat zij tot aankoop overgaan. Een goedkoper apparaat zonder langetermijnondersteuning kan al na een of twee jaar een risico worden.

Voor bedrijven adviseren experts vooral een routine rond digitaal onderhoud. Dat betekent een lijst maken van alle verbonden apparaten op de werkvloer, deze regelmatig controleren en beleid opstellen om updates te garanderen. Bedrijfsnetwerken koppelen vaak laptops, kassa’s en klant-wifi-routers. Eén zwak punt kan genoeg zijn om een heel systeem plat te leggen. Ook verzekeringsmaatschappijen beginnen vaker te vragen naar digitale beveiliging voordat ze schade door cybercrime dekken.

De omvang van het probleem heeft de overheid ertoe gebracht te waarschuwen dat cybercrime geen randverschijnsel meer is. Omdat zoveel Nederlanders er direct of indirect mee te maken krijgen, is de oproep gericht aan iedereen. Zelfs wanneer één persoon zijn telefoon bijwerkt, moet het bredere netwerk van apparaten beveiligd zijn om het systeem veiliger te maken. Daarom wordt de boodschap herhaald via meerdere kanalen, van publieke campagnes tot lokale nieuwsmedia.

De risico’s zijn reëel, maar de oplossingen liggen binnen handbereik. Updates automatisch laten installeren, beveiligingsinstellingen controleren en multi-factor authenticatie gebruiken zijn kleine stappen die de blootstelling flink verkleinen. Voor huishoudens kan dit minder phishingpogingen en minder kans op datadiefstal betekenen. Voor bedrijven kan het verlies van inkomsten, reputatieschade of juridische problemen voorkomen. De kosten van het negeren van updates wegen veel zwaarder dan de kleine moeite die het kost om ze te installeren.

De waarschuwing van de overheid maakt duidelijk: de strijd tegen cybercrime is nu onderdeel van het dagelijks leven. Verouderde apparaten zijn de zwakke schakel die criminelen graag benutten. Of het nu in Heerhugowaard, Alkmaar of ergens anders in het land is, het advies blijft hetzelfde. Houd apparaten up-to-date, beveilig accounts met extra controles en behandel digitale veiligheid net zo serieus als het op slot doen van de voordeur. De technologie is er al. De uitdaging is ervoor zorgen dat iedereen ze ook echt gebruikt.